Tình trạng pháp lý của tài sản mã hóa: những suy nghĩ do một vụ cướp Bitcoin gây ra

Giới thiệu

Trong những năm gần đây, với sự phát triển của công nghệ blockchain, Bitcoin, Ethereum, Tether và các loại tiền mã hóa khác ngày càng trở nên quen thuộc. Những tài sản kỹ thuật số này tuy thể hiện dưới dạng mã và dữ liệu, nhưng giá trị, khả năng chuyển nhượng và tính độc quyền của chúng đã mang lại những thuộc tính tài sản rõ ràng. Tại Trung Quốc, mặc dù các quy định liên quan rõ ràng cấm tiền ảo được lưu thông như tiền tệ hợp pháp và cũng cấm các hành vi đầu cơ, nhưng trong thực tiễn tư pháp, tiền ảo đã được công nhận rộng rãi với tư cách là "hàng hóa ảo cụ thể" hoặc "tài sản kiểu dữ liệu".

Trong lĩnh vực tư pháp hình sự, các vụ án liên quan đến tiền ảo ngày càng gia tăng theo từng năm, chủ yếu tập trung vào các loại hình lừa đảo, trộm cắp và tội phạm máy tính. Tuy nhiên, các "vụ án cướp" mà sử dụng bạo lực hoặc đe dọa để thu thập tiền ảo thì tương đối hiếm. Do đó, vụ án cướp Bitcoin xảy ra vào năm 2021 tại Y Châu, tỉnh Giang Tây ((2022) Gạn 09 Hình Tôn 9 số) đã thu hút được sự chú ý rộng rãi. Vụ án này, vì tính đặc thù và phức tạp của nó, đã trở thành một trường hợp điển hình trong thực tiễn tư pháp, cung cấp tham khảo quan trọng cho việc định tính và lượng hình tài sản mã hóa trong các vụ án hình sự.

Một, Nhìn lại vụ án: Một kế hoạch cướp Bitcoin chưa thành công

Nguyên nhân vụ án là do Lai nào đó nảy sinh ý định phạm tội do thua lỗ trong việc giao dịch coin. Vào tháng 5 năm 2021, Lai nào đó biết được một thầy giáo tên là Bành sở hữu ít nhất 5 Bitcoin (giá đơn vị lúc đó khoảng 255.000 nhân dân tệ), nên đã lên kế hoạch để cướp lấy Bitcoin. Anh ta đã đăng bài trên mạng để tuyển mộ đồng phạm, và Một nào đó đã ngay lập tức phản hồi.

Hai người gặp nhau, sau đó tại khách sạn đã lập ra một kế hoạch cướp chi tiết: chuẩn bị triệu tập ít nhất 4 người, do Lai nào đó hẹn gặp mục tiêu với lý do đầu tư, những người khác có trách nhiệm kiểm soát và yêu cầu mật khẩu tài khoản Bitcoin. Để làm điều đó, Lai nào đó thậm chí đã chuẩn bị dây nylon và tiếp tục liên lạc với những đồng phạm tiềm năng khác.

Tuy nhiên, cảnh sát đã nhanh chóng hành động dựa trên các manh mối, và vào chiều ngày 11 tháng 5 đã bắt quả tang hai người, khiến cho kế hoạch phạm tội chưa kịp bắt đầu đã bị chấm dứt.

Tòa án cấp một đã tuyên án Lai ba năm tù và Hướng một năm tù vì tội cướp, cùng với hình phạt tiền. Tòa án cấp hai cho rằng vụ án thuộc giai đoạn chuẩn bị cướp, không gây ra thiệt hại tài sản thực tế, cũng không có đánh giá hợp lý về giá trị Bitcoin, do đó đã quyết định sửa án cho Lai một năm sáu tháng và Hướng chín tháng, giảm nhẹ đáng kể hình phạt.

Hai, cướp Bitcoin có cấu thành tội cướp không?

Một trong những điểm tranh cãi cốt lõi của vụ án này là: việc cướp Bitcoin có cấu thành tội cướp theo nghĩa của Bộ luật Hình sự hay không? Phán quyết có hiệu lực của tòa án đã đưa ra câu trả lời khẳng định.

Tội cướp tài sản là hành vi chiếm đoạt tài sản công và tư bằng các phương thức bạo lực, đe dọa, v.v. Mặc dù Bitcoin về bản chất là một chuỗi dữ liệu mã hóa, nhưng nó có tính chất trao đổi, có thể chuyển nhượng và có giá trị thị trường thực tế, phù hợp với các đặc điểm chính của "tài sản theo nghĩa rộng": có thể quản lý, có thể chuyển nhượng và có giá trị.

Tòa án phúc thẩm đã trích dẫn thông báo của các cơ quan liên quan, xác định Bitcoin là "hàng hóa ảo đặc thù", mặc dù không có vị thế tiền tệ, nhưng thuộc về "tài sản dữ liệu" được pháp luật bảo vệ. Do đó, cướp Bitcoin không khác gì so với cướp tiền mặt hoặc tài sản truyền thống, cũng cấu thành sự xâm phạm quyền lợi tài sản của người khác.

Mặc dù trong vụ án này, bị can không thực hiện hành vi cướp tài sản, nhưng hành vi chuẩn bị công cụ và lập kế hoạch chi tiết của họ đã cấu thành tội phạm chuẩn bị cướp. Tòa án kết hợp với các giải thích tư pháp liên quan, cuối cùng xác định hành vi của họ cấu thành tội cướp, nhưng đã áp dụng hình phạt nhẹ hơn.

Ba, xem xét hình phạt liên quan đến tội phạm tiền ảo: xác định giá trị tài sản là chìa khóa

Trong các vụ cướp liên quan đến tiền ảo, ngoài cách thức hành động, "số tiền cướp" cũng là căn cứ quan trọng để định mức hình phạt. Tuy nhiên, việc định giá hợp lý cho các tài sản mã hóa trở thành một khó khăn lớn trong thực tiễn tư pháp.

Tòa án cấp một đã dựa vào giá thị trường của Bitcoin tại thời điểm xảy ra vụ án, cho rằng thuộc về "số lượng đặc biệt lớn" và đã tuyên án nặng. Tuy nhiên, tòa án cấp hai đã đưa ra quan điểm khác: thứ nhất, vụ án chưa đi vào giai đoạn thực hiện, chưa thực sự thu được tài sản; thứ hai, Bitcoin không có thị trường giao dịch hợp pháp trong nước, việc xác định giá thiếu tiêu chuẩn rõ ràng; thứ ba, việc kết tội tội cướp nên dựa vào số tiền thực tế thu được, giai đoạn dự mưu khó xác định giá trị chính xác.

Tòa án phúc thẩm nhấn mạnh rằng việc xác định giá trị của tài sản mã hóa như tiền ảo nên tuân theo nguyên tắc "bù đắp tổn thất", lấy tổn thất thực tế của nạn nhân làm cơ sở chính. Các yếu tố tham khảo chính bao gồm: giá mua của nạn nhân (ưu tiên áp dụng), giá trên nền tảng giao dịch tại thời điểm xảy ra vụ án (nếu không có hồ sơ mua) và giá bán lại (nếu có).

Tòa án cũng chỉ ra rằng, mặc dù nước ta không công nhận vị thế tiền tệ của Bitcoin, nhưng cũng không cấm việc cá nhân sở hữu và chuyển nhượng. Do đó, việc người bị hại sở hữu hợp pháp tài sản ảo nên được pháp luật bảo vệ.

Cuối cùng, Tòa phúc thẩm quyết định không tăng nặng hình phạt về tội cướp "số lượng lớn", mà thay vào đó xem xét một cách toàn diện mức độ nguy hại trong giai đoạn chuẩn bị cướp, phương thức và rủi ro thực tế, đưa ra phán quyết tương đối nhẹ nhàng cho hai bị cáo, thể hiện thái độ hợp lý và thận trọng của cơ quan tư pháp trong việc xử lý các vụ án phạm tội tài sản mới.

Bốn, Kết luận: Triển vọng bảo vệ pháp lý tài sản mã hóa trong tương lai

Phán quyết của vụ án này không chỉ cung cấp tham khảo quan trọng cho các vụ án cướp liên quan đến mã hóa, mà còn phát đi một tín hiệu rõ ràng: Tính chất tài sản của mã hóa đã được công nhận rộng rãi trong thực tiễn luật hình sự Trung Quốc.

Dưới khung pháp luật hiện hành, mặc dù Bitcoin và các tài sản mã hóa khác không có thuộc tính tiền tệ, nhưng giá trị tài sản đáng kể của chúng đã được công nhận. Dù bằng bất kỳ phương thức bất hợp pháp nào xâm hại đến các tài sản này, miễn là người thực hiện có mục đích chiếm đoạt bất hợp pháp, thì sẽ bị xử lý như tội phạm tài sản.

Với sự phát triển sâu sắc của kinh tế số, các vụ án hình sự liên quan đến mã hóa tài sản sẽ ngày càng đa dạng, các cơ quan tư pháp sẽ phải đối mặt với nhiều vụ án mới và phức tạp hơn. Luật pháp trong tương lai cần phải làm rõ hơn về thuộc tính pháp lý của tiền tệ ảo, tiêu chuẩn định giá thị trường cũng như ranh giới giữa dữ liệu và tài sản, nhằm thiết lập các quy tắc phán quyết tư pháp thống nhất và ổn định hơn. Đồng thời, các luật sư trong lĩnh vực liên quan cũng cần không ngừng nâng cao kiến thức chuyên môn để có thể đối phó tốt hơn với những thách thức trong lĩnh vực mới nổi này.

Có thể dự đoán rằng, các tài sản mã hóa sẽ dần nhận được nhiều sự công nhận và bảo vệ pháp lý hơn, và bất kỳ hành vi nào xâm phạm quyền lợi hợp pháp của những người nắm giữ chúng cũng sẽ bị xử phạt nghiêm khắc theo pháp luật. Xu hướng này không chỉ có lợi cho việc bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư, mà còn cung cấp sự bảo đảm pháp lý quan trọng cho sự phát triển lành mạnh của nền kinh tế số.